Thứ Năm, 01/11/2012 14:45
http://phapluatxahoi.vn/…/nguoi-dai-dien-hop-phap-la-nguoi-…

(PL&XH) – Luật sư Huỳnh Phương Nam cho rằng, luật quy định, người bào chữa gồm 3 đối tượng nhưng không phải cả 3 “thành phần” này đều gánh được trọng trách bào chữa…
Có nên để bào chữa viên nhân dân là người bào chữa?
Là luật sư có thâm niên, luật sư Huỳnh Phương Nam, Đoàn Luật sư TP Hà Nội, cho hay, theo khoản 1 Điều 56 Bộ luật Tố tụng hình sự (BLTTHS), người bào chữa gồm 3 đối tượng: Luật sư, người đại diện hợp pháp của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo và bào chữa viên nhân dân. Trong đó, luật sư được điều chỉnh bởi Luật Luật sư; với bào chữa viên nhân dân thì không có quy định cụ thể; còn người đại diện hợp pháp của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo tham gia bào chữa là chuyện “xưa nay hiếm”.
Đáng bàn, khoản 1 Điều 6 Thông tư 70/2011/TT-BCA ngày 10-10-2011 của Bộ Công an quy định về thủ tục cấp giấy chứng nhận người bào chữa đối với bào chữa viên nhân dân yêu cầu, bào chữa viên nhân dân phải có giấy tờ chứng minh là thành viên của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tổ chức thành viên của Mặt trận cử đến; giấy giới thiệu của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tổ chức thành viên của Mặt trận nơi người bị giam giữ, bị can là thành viên. Như vậy, thông tư này mặc nhiên coi bào chữa viên nhân dân là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Quá trình tố tụng, các cơ quan chức năng cũng thừa nhận “vai trò” này của luật gia.
Luật sư Nam cho rằng, việc áp dụng như trên không có cơ sở. Bởi, BLTTHS không quy định cụ thể thế nào là bào chữa viên nhân dân. Việc chấp nhận cho đối tượng này tham gia tố tụng chỉ dựa vào nhận thức chủ quan của các cơ quan tiến hành tố tụng. Thế nên mới có quan điểm, xóa bỏ chế định bào chữa viên nhân dân.
Người đại diện hợp pháp là người bào chữa chỉ hình thức!
Luật sư Nam cũng phân tích, với người đại diện hợp pháp của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo, Bộ luật này không quy định cụ thể. Còn Bộ luật Dân sự lại nêu rõ, chỉ có người chưa thành niên, người suy nhược về thể chất và tinh thần thì mới có người đại diện hợp pháp đương nhiên (nếu không, phải có ủy quyền hợp pháp). Quá trình xét xử cho thấy, rất hiếm hoặc có thể nói là chưa có trường hợp nào cha, mẹ của người chưa thành niên hay người giám hộ của người suy nhược về thể chất, tinh thần, người chưa thành niên tham gia bào chữa, đặc biệt ở giai đoạn điều tra. Bởi lẽ, họ “đóng nhiều vai”, vừa mang tư cách của người đại diện, người giám hộ lại là người bào chữa. Đối tượng này khó có thể tiếp cận hồ sơ vụ án hoặc gặp người đang bị tạm giữ, tạm giam như luật sư. Vì vậy, quy định người đại điện hợp pháp được quyền tham gia bào chữa cho bị can, bị cáo chỉ mang tính “trang trí”, hình thức.
Khó khăn trong việc thay đổi người bào chữa!
Như lời ông Nam, ngoài những trường hợp phải có người bào chữa bắt buộc, vấn đề lựa chọn và thay đổi người bào chữa do người bị tạm giữ, bị can, bị cáo hoặc người đại diện hợp pháp của họ quyết định (khoản 1 Điều 57 BLTTHS) cũng nan giải. Điều 4 Thông tư 70/2011/TT-BCA ngày 10-10-2011 của Bộ Công an quy định, khi giao quyết định tạm giữ cho người bị tạm giữ, quyết định khởi tố bị can cho bị can, điều tra viên phải đọc và giải thích cho họ biết rõ về quyền, nghĩa vụ của người bị tạm giữ, bị can và phải lập biên bản giao nhận quyết định ghi rõ ý kiến của người bị tạm giữ, bị can về việc có nhờ người bào chữa hay không; trường hợp người bị tạm giữ, bị can chưa nhờ người bào chữa thì trong lần đầu lấy lời khai người bị tạm giữ, hỏi cung bị can, điều tra viên phải hỏi rõ người bị tạm giữ, bị can có nhờ người bào chữa không và phải ghi ý kiến của họ vào biên bản.
Nhưng người bị tạm giữ, tạm giam bị hạn chế một số quyền tự do nhất định, không được tiếp xúc với môi trường bên ngoài. Do vậy, không phải lúc nào cũng tự mình quyết định việc có mời luật sư hay không, hoặc mời luật sư nào, ở đâu. Ngoài ra, một số trường hợp họ bị áp lực tâm lý, không thể hoặc không dám đưa ra quyết định yêu cầu có người bào chữa cho mình mà ký vào biên bản từ chối người bào chữa. Không hiểu “vô tình hay hữu ý” mà đa phần các vụ án, giai đoạn điều tra, bị can thường từ chối luật sư.
Bên cạnh đó, việc quy định quyền mời người bào chữa do người đại diện hợp pháp của họ thực hiện cũng nảy sinh nhiều bất cập. Các bị can, bị cáo đã thành niên, thể chất tâm thần bình thường thì không thuộc trường hợp có người đại diện và phải tự mình yêu cầu người bào chữa. Luật không quy định các đối tượng khác có thể mời luật sư cho họ. “Nên quy định bất cứ cá nhân, tổ chức nào cũng có thể mời người bào chữa cho người bị tạm giữ, bị can, bị cáo đang bị tạm giam; chỉ cần người bị tạm giữ, bị can, bị cáo đó chấp nhận. Thủ tục hỏi ý kiến của người bị tạm giữ, bị can đang bị tạm giam cần sự có mặt của người được mời bào chữa để đảm bảo khách quan, tránh tình trạng như một số bị can, bị cáo đã từ chối luật sư và sau này phản ánh bị “vận động” khước từ” – luật sư Nam nói.
Ông Nam chỉ rõ, quyền bào chữa và quyền được bào chữa nếu được quy định rõ ràng, cụ thể, đảm bảo cao nhất quyền lợi của người bị tạm giữ, bị can, bị cáo; tránh được những vụ án oan, sai.
Hoa Đỗ
Trong hình ảnh có thể có: 1 người